مواد معدنی
مواد معدنی در بدن موجودات ساخته نمی شوند. بیشتر مواد معدنی رژیم غذایی ما یا به صورت مستقیم از گیاهان و یا به شکل غیرمستقیم از منابع حیوانی به دست می آیند و در آب هم به میزان کمی وجود دارند.
آهن
بخش اصلی بسیاری از پروتئین ها و آنزیم هاست و در تولید هموگلوبین خون( ماده اصلی موجود در گلبول های قرمز خون که به انتقال ا کسیژن و دی ا کسید کربن کمک می کند) نقش دارد. آهن به دو شکل هم و غیر هم در رژیم غذایی وجود دارد. آهن هم، در غذاهای حیوانی حاوی هموگلوبین (مانند انواع گوشت ها) و آهن غیر هم، در منابع غذایی گیاهی(مانند عدس، لوبیا، برنج، ذرت، سویا و گندم) موجود است. مقدار آهن مورد نیاز در زنان 91 تا 50 س ال ،18 میلی گرم روزانه است و در مردان در این سن 8 میلی گرم است؛ در حالی که این مقدار در بالای پنجاه سال، در هر دو جنس برابر 8 میلی گرم است. کمبود آهن، مهمترین اختلال کمبود تغذیه ای در جهان است و تقریباً 80 درصد مردم دنیا درجاتی از کمبود آهن دارند، ولی فقط ۳0درصد ممکن است کم خونی فقر آهن داشته باشند .کم خونی فقر آهن در اثر دریافت کم آهن از مواد غذایی، جذب ناکافی آن و یا از دست دادن خون رخ می دهد. کمبود آهن را می توان با دادن مکمل های آهن ( مانند فروس سولفات) اصلاح کرد. عوارض گوارشی مصرف بیش از حد آهن و مصرف مکمل های حاوی آهن، به صورت تهوع، استفراغ، یبوست، اسهال، تیرگی رنگ مدفوع و احساس ناراحتی در شکم شایع است.
کلسیم
کلسیم برای رشد و تکامل طبیعی استخوان ها و دندان ها لازم است. سالمندان به علت کافی نبودن مقدار ویتامین Dدر رژیم غذای ی، کاهش تولید فرم فعال ویتامین D در کلیه ها و به مقدار کافی قرار نگرفتن در معرض نور خورشید) به ویژه در سالمندان ی که کم تر از خانه خارج می شوند و یا سا کن مرا کز نگهداری هستند)، در معرض خطر کمبود ویتامین D و در نتیجه کاهش جذب کلسیم ق رار دارند. نتیجه این کمبود، تحلیل توده استخوانی و افزایش خطر شکستگی استخوان در سالمندان است. در زنان یائسه و مردان بالای 65 سال، به علت کاهش توده استخوان، کاهش جذب کلسیم ، کاهش سطح ویتامین D و تغییرات قابل توجه در سوخت و ساز استخوان، عملکرد بدن در تنظیم کلسیم با اشکال مواجه می شود و در نتیجه، نیاز به کلسیم برای پیشگیری از تحلیل توده استخوانی افزایش می یابد.
مقدار مناسب دریافت کلسیم در زنان یائسه و مردان بالای65 س ال ،1200 تا0051 میلی گرم در روز است. در هر لیوان شیر250 ، تا 003 میلی گرم کلسیم وجود دارد.
استفاده از مکمل های ویتامین D، می تواند باعث بهبود تعادل کلسیم و کاهش خطر شکست گی استخوان در سالمندان شود . ویتامین Dعلاوه بر مکمل ها، می تواند با قرارگرفتن در مقابل نور خورشیدو مصرف لبنیات غنی شده با ویتامین D، روغن کبد ماهی و ماهی های چرب تأمین شود . مقدار بالای این ویتامین D می تواند خطراتی مانند افزایشکل سیم خون یا افزایش دفع ادراری کلسیم را به دنبال داشته باشد. برخی از داروها مانند داروهای ضد تشنج می توانند سوخت و ساز ویتامین D و مواد معدنی موجود در استخوان را تغییر دهند.
بنابراین، سالمندانی که داروهای ضد تشنج استفاده می کنن د، باید مراقب دریافت کلسیم کافی باشند . بی تحرکی باعث کاهش استخوان ساز ی و سریع ترشدن کاهش توده استخوانی در سالمندان بستری و یا سالمندان ی می شود ک ه دارای ناتوان ی هستند . ش یر و فرآورده های لبن ی بهترین منبع کلسیم برای سالمندان به ش مار می روند. گاهی عدم تحمل لا کتوز ) قند موجود در ش یر) در برخی سالمندان باعث می شود تا آن ها مصرف شیر و فرآورده های لبنی را حذف یا کم تر کنند. در حالی که می توان کلسیم را با خوردن شیر بدون لا کتوز یا مصرف سایر منابع دارای کلسیم ) مانند کلم بروکلی، کاهو، حبوبات، کنسرو ماهی های ریز با استخوان) تأمین کرد .درصد کمی از سالمندان نیاز روزانه خود به کلسیم را می توانند از غذا تأمین کنند؛ در نتیجه، استفاده از مکمل های کلسیم در این گروه سنی توصیه می شود. لازم است کلیه سالمندان حدود نیم یا یک سوم میزان مورد نیاز ویتامین Dخود را از طریق مکمل به صورت روزانه یک عدد قرص حاوی 400 یا 500 میلی گرم کلسیم یا کلسیم دی حاوی 004 واحد ویتامین D دریافت نمایند.
فسفر
فسفر برای معدنی شدن استخوان ها لازم است و حدود 85درصد فسفر بدن در افراد بزرگسالان، در استخوان ها ذخیره شده است. فسفر، در ساختار دیواره های سلولی و منبع اصلی انرژی بدن نقش دارد. در منابع غذایی، فسفر معمولاً به شکل فسفات موجود بوده و دریافت آن از طریق رژیم غذایی طبیعی امکان پذیر است. شیر و فرآورده های آن منابع غنی فسفر هستند و هر لیتر شیر حدود 1000 میلی گرم فسفر دارد. کمبود فسفر در سوء جذب در معتادان به الکل، بیماری های ناتوان کننده، بیماری هایی که منجر به از دست دادن فسفر از کلیه می شوند و برخی بیماران دیابتی ممکن است دیده شود. کاهش فسفر می تواند منجر به بی اشتهایی عصبی ،اختلال رشد، نرمی استخوان ،از بین رفتن بخش معدنی استخوان ها، تحلیل و ضعف عضلات ، نامنظمی ضربان قلب ،اختلالات تنفسی ، افزایش گلبول های قرمز و اختلال عملکرد لنفوسیت ها (نوعی گلبول سفید) ،اختلالات دستگاه عصبی و حتی مرگ شود . زمان صحیح مصرف این مکمل بر اساس شرایط افراد متفاوت است و در این مورد، باید از پزشک راهنمایی بگیرید.
سدیم
سدیم ماده اصلی در تنظیم مایعات بیرون سلول ها و اصلاح کم آبی بدن است. این ماده علاوه بر حفظ تعادل آب بدن، به تعادل غلظت خون، تعادل اسید و باز، تنظیم حجم پلاسما، انتقال پیام های عصبی و انقباض عضلات هم کمک می کند. کاهش سدیم خون، با خواب آلودگی، گیجی، گرفتگی عضلات ، تشنج و کما مشخص می شود و بالا رفتن سطح سدیم خون اغلب با افزایش فشارخون و ورم همراه است. در افراد مبتلا به فشارخون بالا، با محدود کردن دریافت نمک به کم تر از ۳/2 گرم در روز ( همراه با فعالیت بدنی و دریافت چربی کم، رژیم غنی از میوه، سبزی جات ،غلات کامل و لبنیات کم چرب)، می توان تا حد زیادی و در مواردی بدون نیاز به دارو، فشارخون را کنترل کرد.
پتاسیم
پتاسیم نقش کلیدی در عملکرد طبیعی قلب، روده ها، عضلات و کلیه ها دارد و بهترین منبع آن، مواد غذایی تازه و فرآوری نشده مانند گوشت ها، ماهی ،سبزی ها و برخی مواد نشاسته ای ( به ویژه گوجه فرنگی و سیب زمینی)، میوه ها (به ویژه آووکادو، گابی و موز)، مرکبات، فرآورده های لبنی و غلات کامل است. بیشتر پتاسیم مورد نیاز بدن، می تواند از طریق رژیم غذایی متنوع همراه با دریافت کافی شیر، گوشت ها، غلات ، سبزی ها و میوه ها تأمین شود. با مصرف برخی داروها، ممکن است پتاسیم خون افزایش یابد. در مقابل، استفاده از برخی دیگر از داروها می تواند پتاسیم خون را کاهش دهد.
منیزیم
تقریباً نیمی از کل منیزیم بدن در استخوان ها و نیم دیگر در داخل سلول، بافت ها و اندام های بدن است. منیزیم در عملکرد عصبی عضلانی، ضربان قلب، عملکرد ایمنی و تشکیل استخوان نقش دارد و به تنظیم میزان قند خون، فشارخون ،سوخت و ساز انرژی و تولید پروتئین کمک می کند. سبزی های دارای برگسبز، مانند اسفناج، حبوبات، مغزها و دانه های روغنی و غلات کامل تصفیه نشده، منابع تأمین منیزیم برای بدن هستند .آب آش امیدنی هم می تواند منبع منیزیم باشد ، ولی مقدار آن برحسب منبع تأمین آب متفاوت است. آب هایی که مواد معدنی بیشتری داشته باشند،« آب سخت» نام دارند و آب های سخت، منیزیم بیشتری دارند. تقریباً بین یک س وم تا نیمی از منیزیم موجود در رژیم غذایی، جذب می شود . در برخی بیماری های گوارشی ممکن است جذب منیزیم مختل شود . اسهال و استفراغ زیاد یا مزمن، ممکن است منجر به تخلیه منیزیم از بدن شود. از دست دادن زیاد منیزیم از راه ادرار در بیماری های کلیوی، دیابت کنترل نشده و در افراد معتاد به الکل هم مش اهده می شود .عوارض جانبی برخی داروها نیز منجر به از دست دادن زیاد منیزیم می شود. علائم اولیه کمبود منیزیم شامل کاهش اشتها ، تهوع، استفراغ و ضعف است. کمبود طولانی منیزیم موجب کمبود کلسیم خون، کمبود پتاسیم، بی حسی ،مورمورشدن ، گرفتگی عضانی، تشنج، تغییرات ش خصیتی، نامنظمی ضربان قلب و گرفتگی عضله قلب می شود .کمبود منیزیم ممکن است مقاومت به انس ولین را تشدید کند؛ در نتیجه افراد دچار این کمبود، برای تنظیم قند خون به میزان دارو یا انسولین بیشتری نیاز دارند.
در سالمندان اصلاح منیزیم خون ممکن است باعث بهبود پاسخ و عملکرد انسولین شود و به کنترل سوخت و ساز در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو کمک کند .
روی
روی در فعالیت بسیاری از آنزیم ها، عملکرد سیستم ایمنی و نیز حفظ حواس چشایی و بویایی نقش مهمی دارد .منبع مهم آن در رژیم غذایی، گوشت قرمز و گوشت پرندگان است. سایر منابع خوب شامل حبوبات، مغزها، برخی غذاهای دریایی، غلات صبحانه غنی شده و فرآورده های لبنی است. جذب روی از منابع پروتئینی حیوانی بیش تر از منابع گیاهی است. «فیتات» ها که در غلات و به ویژه غلات کامل و حبوبات وجود دارند، می توانند جذب روی را کم کنند. عدم دریافت انرژی، اعتیاد به الکل ،جراحی های دستگاه گوارش، بیماری های سوءجذب و اسهال مزمن ، ممکن است باعث کمبود روی شوند . نیاز روزانه سالمندان به این ریز مغذی، در مردان یازده و در زنان هشت میلی گرم در روز است.
