مرکز بهداشت شرق تهران

  

      

         

 

گفتگو با کارشناس شیر مرکز بهداشت شرق تهران با هدف حمایت تغذیه با شیر مادر 

 

درباره مسائل مربوط به تغذیه با شیر مادرو حمایت و آموزش مادران در راستای قدمی به جلو در امر ترویج این امر مهم با مژده فارسیمدان مربی ارشد کشوری شیرمادر وکارشناس شیر مرکز بهداشت شرق تهران گفت‌وگوی کوتاهی انجام داده‌ایم که می‌خوانید.

 

چرا تغذیه با شیر مادر توصیه می شود؟

تغذيه با شيرمادر بعنوان بهترين غذای شيرخواران، نيازهای تغذيهای آنان را تامين نموده و بهترین الگوی رشد و تکامل مطلوب کودکان را فراهم میکند.

شیر مادر یک مایع بینظیر و زنده حاوی عوامل ضد عفونت است که شیرخوار را در مقابل بسیاری از بیماریها و عفونتها )مثل اسهال و عفونتهای گوارشی و تنفسی، عفونت گوش، آسم و ا گزما و آلرژی...( محافظت میکند و مرگ و میر ناشی از این بیماریها را کاهش میدهد و همچنین احتمال چاقی و بیماریهای مزمن از جمله: بیماریهای قلبی عروقی، پرفشاری خون، سرطانها، دیابت و ... را در بزرگسالی کاهش میدهد. شیر هر مادری برای فرزند خودش بهترین است و ترکیب آن براساس تغییر نیازهای او برحسب سن شیرخوار و حتی در هر وعده تغییر میکند. شیر روزهای اول یا آغوز حاوی عوامل ضد عفونت بسیاری برای محافظت نوزاد در برابر بیماری هاست که هنوز سیستم ایمنی او تکامل نیافته است. تغذیه با شیر مادر به رشد و تکامل فک و صورت کمک کرده و از پوسیدگی دندان پیشگیری میکند. امکان تکلم بهتر، هوش باالتر و کسب مهارتهای تکاملی و تحصیلی بهتر را در آینده فراهم میکند. تغذیه با شیر مادر تامین کننده گرما، صمیمیت، نزدیکی و تماس مادر و کودک است که نتیجه آن ارتقاء تکامل جسمی و عاطفی کودک است. بعالوه شیر مادر همیشه و همه جا در دسترس است و نیازی به خریدن، آماده کردن، تجهیزات و ذخیره سازی ندارد. چنانچه شیرخوار با شیر مادر تغذیه نشود ابتالء بیشتر او به بیماریها موجب صرف هزینههای درمان و مراقبت کودک وغیبت والدین از کار میگردد. شیردهی برای مادران نیز مزایای فراوانی دارد. از جمله: پیشگیری از کم خونی، سرطان پستان، شکستگی گردن استخوان ران در سنین کهولت و تاخیر در شروع قاعدگی و بارداری مجدد پس از زایمان از مزایای شیردهی برای مادران است و نیز وزن اضافی دوران بارداری را زودتر از دست میدهند.

 

 می گویند ترکیب شیر مادر تغییر می کند، این چه اهمیتی دارد؟

ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیرخوار، در طول هر وعده تغذیه شیرخوار، بین دفعات مختلف شیردهی و نیز در طول روز تغییر میکند. در روزهای اول پس از زایمان پستانها آغوز تولید میکنند كه زرد رنگ، غليظ و مملو از مواد ايمنی بخش است و برای حفاظت نوزاد در برابر عفونتها حياتی است. پس از آغوز، شیر انتقالی از 7 الی 10 روز پس از تولد تا 2 هفتگی و سپس شیر رسیده ترشح میشود. در شیر رسیده پروتئین کمتر، اما ویتامینهای محلول در آب،ال کتوز و چربی بیشتری وجود دارد كه مطابق نياز شيرخوار است. مکیدنهای مکرر شیرخوار مقدار شیر مادر را افزایش میدهد. بعالوه در شروع هر وعده شیردهی چربی شیر مادر کمتر است. سپس میزان آن ً بیشتر میشود: شیر پیشین شیری است که در ابتدای هر وعده شیردهی تدریجا از پستانها خار ج میشود، رقیقتر بوده و آب مورد نیاز شیرخوار را تامین میکند و حاوی مقادیر فراوان پروتئین، ال کتوز و سایر مواد مغذی اشتهاآور است. شیر پسین که در انتهای هر وعده شیردهی از پستانها خار ج می شود، سرشار از چربی بوده و انرژی مورد نیاز شیرخوار را تامین میکند. به همین دلیل تغذیه با شیر مادر را در هر وعده نباید به سرعت خاتمه داد و شیرخوار را از پستان جدا کرد، بلکه باید اجازه داد تغذیه با شیر مادر تا زمانی که کودک میخواهد، ادامه یابد تا شیر چرب انتهایی را دریافت کند و سپس به پستان ديگر گذاشته شود

تغذیه با شیر مصنوعی (شیرخشک) چه مضراتی دارد؟

ترکیب شیر مصنوعی یکسان است و مانند شیر مادر تغییر نمیکند. هورمونها، آنزیم ها، انواع املاح و نحوه جذب آنها و صدها فا کتور ایمنی بخش موجود در شیر مادر، در شیرمصنوعی وجود ندارد. بعلاوه کودکان از فواید شیر مادر در ارتقاء بهره هوشی و همچنین از فواید عاطفی تغذیه با شیر مادر و امنیت روانی ناشی از آن در دوران بلوغ محروم میشوند و این امر بر تکامل روانی اجتماعی کودک در آینده اثر میگذارد. احتمال آلوده شدن هنگام تهیه و طرز تهیه نادرست یعنی رقیق یا غلیظ درست کردن شیر مصنوعی کودک را با بیماری و دریافت نا کافی یا زیاد مواد مغذی و در نتیجه کاهش رشد، اشکال دیگر سوءتغذیه، گرسنگی و بیقراری مواجه میکند. برخی دیگر از خطرات تغذیه با شیر مصنوعی عبارتند از: ابتالء شیرخوار به بسیاری از بیماریها )مثل اسهال و استفراغ، دل دردهای قولنجی، عفونتهای گوش و ادراری، مننژیت، ا گزما، آسم.....(، احتمال ابتلاء به چاقی، بیماریهای قلبی و عروقی و بیماری قند نیز در بزرگسالی بیشتر میشود. ضمنا مادر هم از فواید شیردهی محروم میشود. هزینه خرید شیر مصنوعی چندین برابر هزینه مورد نیاز برای تغذیه صحیح مادر است، بعالوه هزینه بیشتر بیمار شدن کودک به خانواده تحمیل میشود.

 

تغذیه انحصاری با شیر مادر به چه معناست؟

یعنی شیرخوار تا پایان 6 ماهگی فقط با شیر مادر تغذیه شود و هیچ نوع ماده غذایی و آشامیدنی دیگری حتی آب به او داده نشود. دادن دارو در صورت لزوم و قطرههای مولتی ویتامین یا مواد معدنی و تغذیه با شیر دوشیده شده مادر اشکالی ندارد. شیرخوار نباید نوشیدنی یا غذایی غیراز شیر مادر دریافت راهنمای مادران برای تغذيه باشير مادر 18 کند، نباید گول زنگ و بطری استفاده کند، تغذیه مکرر در روز و شب الزم است پس دفعات و مدت مکیدن او نباید محدود شود. ا گر هر یک از این نکات رعایت نشود، دیگر تغذیه انحصاری با شیر مادر محسوب نمی شود و شیرخوار از مزایای کامل این روش تغذیه بهرهمند نمیشود.

چگونه شیرخوار در شرایط اضطراری (بحرانها) تغذیه شود؟

بحرانها مثل زلزله، طوفان، سیل و جنگ موجب آوارگی میلیونها نفر و محرومیت آنان از دسترسی به غذا میگردند. در بسیاری از موارد مشکل فوری امنیت غذا با بروز بیماریهای عفونی و با قطع برق و آب و سرویسهای حمل زباله تشدید میشود. شیر مادر همیشه بویژه در شرایط بحرانی تنها غذای مورد اطمینان برای شیرخواران و خردسااان است. شیر مادر هم غذا و هم محافظت از بیماریها را تامین کرده هزینه اضافی یا آب اضافی و وسایل تهیه و تدارک نمی خواهد. بسیاری از خانمها در شرایط فوق العاده پراسترس هم شیر میدهند و برخی متوجه میشوند که شیردهی موجب آرامش آنها و کاهش استرس شان راهنمای مادران برای تغذيه باشير مادر می گردد. اما در بعضی از خانمها استرس موجب میشود که پستانشان رگ نکند بنابراین الزم است در بحرانها خانمهای باردار و شیرده در مکان امنی جمع شوند و یکدیگر را حمایت کنند، زیرا با احساس خوب و اعتماد بنفس جریان شیر برقرار میشود. چنانچه در بحرانها شیرخواری از شیر مادر محروم شود خطرات زیادی او را تهدید میکند پس چنانچه مادر و شیرخوار در کنار هم هستند تغذيه با شيرمادر بايد ادامه يابد شيرخوارانی كه بیسرپرست میشوند ترجيحا با شير دايه و از پستان ساير مادران و در صورت عدم امكان با شيرمصنوعی )شيرخشک( تغذيه شوند.

و به عنوان کلام آخر چه توصیه ای به مادران مخاطب این گفتگو دارید؟

همه مادران به طور طبیعی و غریزی عالقمند به تغذیه فرزندان خود با شیر مادر هستند ولی شیر دهی یک  مهارت است.که نیاز  به آموزش دارد. بنابراین  همه مادران باردار می توانند. در دوران بارداری تحت آموزش های لازم قرار بگیرند و پس از زایمان هم با مراجعه به مراکز بهداشتی و مراکز مشاوره شیر دهی جهت رفع مشکلات شیردهی در اسرع وقت اقدام نمایند.